Cối xay

Tên khác

Dương bất lưu hành, Giàng xay, Quýnh ma, Ma bản thảo, kim hoa thảo, Đằng xay, Nhĩ hương thảo; Co tó ép (Thái), Phao tôn (Tày)

Tên địa phương

Cối xoay

Tên tiếng Anh

Country-mallow, Flowering-maple, Indian abutilon, Indian mallow

Tên tiếng Pháp

Jute

Tên khoa học

Abutilon indicum (L.) Sweet., 1826

Tên đồng nghĩa

"Abutilon albidum (Willd.) Sweet
Abutilon arborescens Medik.
Abutilon asiaticum (L.) Sweet
Abutilon cavaleriei H.Lév.
Abutilon croizatianum Moscoso
Abutilon cunninghamii Benth.
Abutilon cysticarpum Hance ex Walp.
Abutilon frutescens Medik.
Abutilon grandiflorum G.Don
Abutilon leiospermum Griseb.
Abutilon malvifolium (Benth.) J.M.Black
Abutilon populifolium (Lam.) Sweet
Abutilon subpapyraceum Hochr.
Abutilon vesicarium (Cav.) Sweet
Beloere cistiflora Shuttlew. ex A.Gray
Sida albida Willd.
Sida asiatica L."

Get Directions

Chi

Cối xay

Phân họ

Cẩm quỳ

Họ

Cẩm quỳ

Bộ

Cẩm quỳ, Bông

Lớp

Hai lá mầm

Ngành

Hạt kính

Giới

Thực vật

Nguồn gốc

Loài cây của vùng Ấn Độ - Malaixia

Phân bố

Ở Cà Mau, cây Cối xay phân bố ở huyện Thới Bình (Tân Lộc), huyện U Minh (xã Khánh Hòa, xã Khánh Tiến), huyện Cái Nước (TT. Cái Nước, xã Tân Hưng Đông), huyện Năm Căn (xã Hàm Rồng, xã Hàng Vịnh), huyện Ngọc Hiển (xã Đất Mũi) và huyện Đầm Dơi (xã Tân Dân, xã Tạ An Khương)

Sinh cảnh

Cây được người dân và các chuyên gia trồng làm thuốc trong vườn nhà, vườn thuốc nam và ven đường đi

Cách trồng

"Cây được trồng bằng hạt. Hạt được gieo vào mùa xuân trong vườn ươm, sau đó đánh cây con đi trồng. Vườn ươm cần làm đất cho tơi nhỏ, lên luống vừa phải sao cho tiện chăm sóc. Hạt nên trộn với cát, gieo vãi hoặc gieo theo hàng, dùng rơm rạ phủ lên mặt luống và tưới ẩm hằng ngày. Đất trồng cối xay, sau khi cày bừa, làm sạch cỏ, cần lên thành luống cao 30cm, rộng 70 – 90cm và bón lót một ít phân chuồng mục. Cây con được đánh đi trồng vào ngày tạnh ráo, với khoảng cách 50x50cm hoặc 50x70cm, mỗi luống chồng 2 hàng, có thể trồng theo nanh sấu. Trồng xong, nhất thiết phải tưới nước ngay, nếu không sẽ chết. Lần thứ nhất dùng vào tháng 2 -3 để cây sinh trưởng và lần thứ 2 vào tháng 5-7 để giúp cây ra hoa, kết hạt. Có thể dùng nước phân chuồng, phân đạm hoặc nước giải pha loãng để tưới thúc.
Cối xay có thế bị sâu cắn lá. Nếu nhiều có thể dùng Sherpa 25EC để phun với nồng độ 0,1 – 0,15%. Khi cây cao khoảng 1m, bắt đầu thu hoạch cành lá, phơi khô và bảo quản nơi khô rao. Hạt cối xay chín rải rác, căn định kỳ thu hái kịp thời"

Chu kỳ sống

Cây sống hàng năm hay lâu năm

Dạng cây

Cây gỗ nhỏ, mọc thành bụi

Chiều cao

Cây cao 1 -2 m

Thân cây

Thân non màu xanh, có nhiều lông mịn, một bên thân có màu tím, một bên màu xanh

Lá

Lá đơn, mọc cách, dài 8-9 cm, rộng 8-11 cm. Phiến lá hình tim mũi nhọn, mép lá răng cưa không đều, màu xanh đậm ở mặt trên và nhạt hơn ở mặt dưới, có lông mịn ở cả hai mặt. Gân chân vịt có 8- 9 gân chính, có lông mịn. Cuống lá hình trụ, dài 8-9 cm, màu xanh ở mặt lưng và màu tím ở mặt bụng, có nhiều lông mịn, lông dài hơn ở nơi giáp giữa cuống và phiến lá, gốc cuống hơi phình, dài 3-5 mm, có màu xanh; có đốt gần ngọn cuống. Lá kèm: 2, có lông, hình chỉ dài 3-5 mm, màu xanh, hơi tím ở gốc, đỉnh có chấm màu tím đen

Hoa lượng tính

Hoa đơn độc ở nách lá gần ngọn, đều, lưỡng tính, mẫu 5. Cuống hoa hình trụ dài 5-7 cm, màu xanh, có lông mịn, có đốt gần ngọn. Đế hoa màu xanh, lồi hình chén, dài 1,5-2 mm, mặt ngoài có lông mịn. Đài hoa: 5 lá đài đều, màu xanh, dính nhau ở phần dưới tạo thành ống hình chén cao 2-3 mm, trên chia 5 thùy hình tam giác dài 2-3 mm, đỉnh có mũi nhọn dài 0,2-0,5 mm; nhiều lông mịn ngắn ở mặt ngoài và dài ở mặt trong; có 1 gân kéo dài từ gốc tới đỉnh lá đài; tiền khai van. Tràng hoa: 5 cánh hoa màu vàng tươi, đều, rời, hình nêm thuôn nhỏ về phía gốc, móng ngắn hình tam giác dính vào đáy ống chỉ nhị; nhiều gân dọc màu vàng; tiền khai vặn theo chiều kim đồng hồ. Bộ nhị: nhiều, chỉ nhị có lông, màu vàng, dính nhau ở phần dưới thành ống hình trụ dài 4,5-5,5 mm, bao lấy bầu và vòi nhụy, bên trên rời hình sợi dài 2,5-3 mm; bao phấn màu vàng, hình thận, dài 0,5-1 mm, rộng 0,3-0,5 mm, 1 ô, nứt dọc, hướng ngoại, đính giữa; hạt phấn rời, màu vàng, hình cầu gai, đường kính 40-60 µm. Bộ nhụy: 16-20 lá noãn rời xếp cạnh nhau, 16-20 ô mỗi ô có 3 noãn, bầu trên dài 3-4 mm, có lông màu trắng phủ kín mặt ngoài; 16-20 vòi nhụy đính đỉnh bầu, màu xanh nhạt, dài 4-5 mm, phía dưới dính nhau thành 1 ống dài 1,5-2 mm nằm trong ống chỉ nhị, bên trên rời choãi ra mọi hướng xen lẫn bao phấn; đầu nhụy hình khối tròn, màu trắng

Quả

Quả bế màu xanh khi non, già có màu đen, gồm nhiều quả hình thận có một gai nhọn ở đỉnh, dài 8-10 mm. Quả gồm tới 20 lá noãn dính nhau nom như cái cối xay lúa

Hạt

Hạt màu đen, dài 3-4 mm

Sinh học

Cây ưa ẩm, ưa sáng và có thể hơi chịu bóng ở thời kỳ cây còn nhỏ, thường mọc lẫn với các loại cây bụi thấp ở bờ rào, ven đồi hoặc bờ nương rẫy.Cây ra hoa quả nhiều hàng năm; rụng lá vào mùa đông hoặc mùa khô. Mỗi quả có nhiều hạt; khi chín tự mở cho hạt thoát ra ngoài.

Mùa hoa

Tháng 2 đến 3

Mùa quả

Tháng 4 đến 6

Thành Phần Hóa Học

Flavonoid, hợp chất phenol, acid amin, acid hữu cơ, đường. Các flavonoid là gossypin, gossypitin, cyanidin-3-rutinosid. Các acid amin là alanin, acid glutamic, arginin, valin. Các đường là glucose, fructose, galactose. Hạt chứa 5% dầu béo, các acid béo là acid palmitic, acid stearic và một số acid béo khác; phần không xà phòng hóa chiếm 1,7% . Lá chứa nhiều chất nhầy và asparagin. Cây chứa tinh dầu với các thành phần là b-pinen, caryophyllen oxyd, cineol, geraniol, geranyl acetat, alemen, eudesmol, farnesol, borneol. Hạt chứa raffinose 1,6% và dầu nửa khô 4,21% gồm chủ yếu là glycerid của các acid linoleic, oleic, palmitic, stearic. Rễ chứa dầu béo, b- sitosterol, b-amyrin và một alcaloid chưa xác định

Tính vị, tác dụng

Cối xay có vị hơi ngọt, tính bình.

Khái quát chung công dụng

Thường được dùng trị 1. Sổ mũi; sốt cao, đau đầu dữ dội, viêm tuyến mang tai truyền nhiễm; 2. Tật điếc, ù tai, đau tai; 3. Lao phổi; 4. Giảm niệu (tiểu tiện vàng, đỏ hoặc đái dắt, đái buốt).

Khái quát chung bộ phận dùng làm thuốc

Phần trên mặt đất của cây cối xay đã phơi hoặc sấy khô. Dược liệu gồm những đoạn thân, cành lá, quả…

Thời gian thu hoạch

Thu hái cây vào mùa hè thu

Tác dụng dược lý

Cối xay có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, long đờm và lợi tiểu. Lá có nhiều chất nhầy dịu kích thích. Vỏ làm se và lợi tiểu. Hạt có tác dụng kích dục, nhuận tràng và làm dịu kích thích. Nước hãm rễ có thể giảm sốt.

Hợp chất gossypin có tác dụng kháng viêm mạnh.

Hạt có tác dụng nhuận tràng, tiêu viêm.

Chế biến

Đem phơi hay sấy khô; có thể tán thành bột để dùng dần

Người có thận hư hàn23q1, tiểu tiện nhiều và trong, ỉa chảy không nên dùng. Phụ nữ có thai dùng phải cẩn thận.

Cối xay

THÔNG TIN CHUNG

BẢN ĐỒ VỊ TRÍ

PHÂN LOẠI KHOA HỌC

NGUỒN GỐC PHÂN BỐ VÀ SINH CẢNH

MÔ TẢ THỰC VẬT

THÀNH PHẦN DINH DƯỠNG VÀ HÓA HỌC

CÔNG DỤNG VÀ TÁC DỤNG

ĐƠN THUỐC - BÀI THUỐC

Bài thuốc độc vị 1

Bài thuốc độc vị 2

Bài thuốc độc vị 3

Bài thuốc độc vị 4

Bài thuốc đa vị 1

Bài thuốc đa vị 2

Bài thuốc đa vị 4

Bài thuốc đa vị 5

Bài thuốc đa vị 6

Bài thuốc đa vị 7

Bài thuốc đa vị 8

LƯU Ý: