Chúc

Tên khác

Chanh Thái, Trấp, Trúc

Tên địa phương

Chúc

Tên tiếng Anh

Kaffir lime, Makrut lime, Thai lime, Mauritius papeda

Tên khoa học

Citrus hystrix DC., 1818

Tên đồng nghĩa

"Citrus × aurantium var. saponacea Saff.
Citrus auraria Michel
Citrus balincolong (Yu.Tanaka) Yu.Tanaka
Citrus × bergamia var. unguentaria M.Roem.
Citrus × bergamia var. ventricosa (Michel) M.Roem.
Citrus boholensis (Wester) Yu.Tanaka
Citrus celebica Koord.
Citrus celebica var. southwickii (Wester) Swingle
Citrus combara Raf.
Citrus combara var. boholensis (Wester) Yu.Tanaka
Citrus combara var. macroptera (Montrouz.) Yu.Tanaka
Citrus combara var. micrantha (Wester) Yu.Tanaka
Citrus combara var. southwickii (Wester) Tanaka
Citrus hyalopulpa Yu.Tanaka
Citrus hystrix var. annamensis (Yu.Tanaka) Guillaumin
Citrus hystrix var. balincolong Yu.Tanaka
Citrus hystrix var. boholensis Wester
Citrus hystrix var. micrantha (Wester) Merr.
Citrus hystrix var. microcarpa (Wester) Merr.
Citrus hystrix var. southwickii (Wester) Merr.
Citrus hystrix var. torosa (Blanco) Wester
Citrus kerrii (Swingle) Yu.Tanaka
Citrus kerrii (Swingle) Tanaka
Citrus latipes Hook.f. & Thomson ex Hook.f.
Citrus macroptera Montrouz.
Citrus macroptera var. annamensis Yu.Tanaka
Citrus macroptera var. boholensis (Wester) Yu.Tanaka
Citrus macroptera var. combara (Raf.) Yu.Tanaka
Citrus macroptera var. kerrii Swingle
Citrus macroptera var. micrantha (Wester) Yu.Tanaka
Citrus macroptera var. southwickii (Wester) Yu.Tanaka
Citrus micrantha Wester
Citrus micrantha var. balincolong Wester
Citrus micrantha var. microcarpa Wester
Citrus papeda Miq.
Citrus papuana F.M.Bailey
Citrus southwickii Wester
Citrus torosa Blanco
Citrus tuberoides J.W.Benn.
Citrus ventricosa Michel
Citrus vitiensis Yu.Tanaka
Citrus westeri Yu.Tanaka
Fortunella sagittifolia K.M.Feng & P.Y.Mao
Papeda rumphii Hassk."

Get Directions

Chi

Cam chanh

Họ

Cam quýt

Bộ

Bồ hòn

Lớp

Hai lá mầm

Ngành

Hạt kín

Giới

Thực vật

Nguồn gốc

Loài của vùng Malaixia, Tân đảo (Nonvelle Calesdonic)

Phân bố

Ở Cà Mau, cây Chúc chỉ được trồng ở huyện Tân Hưng Đông (xã Cái Nước)

Sinh cảnh

Cây được người dân trồng làm thuốc trong vườn nhà

Cách trồng

Cây được trồng bằng cách gieo hạt và chiết cành.

Chu kỳ sống

Cây sống lâu năm

Dạng cây

Cây thân gỗ

Chiều cao

Cây trưởng thành có thể cao từ 2 m đến 10 m

Thân cây

Thân cây có gai ngang

Lá

Lá xoan xoan thuôn hay ngọn giáo, mép khía răng hay nguyên, chóp tròn hay lõm, có khi nhọn, màu xanh thẫm thùy kép, mọc đối, cuống lá có cánh rất rộng, có khi cũng to bằng phiến lá (tạo nên hình lá gần tương tự số 8 nên còn được gọi với tên "lá chanh số 8"), lá có tinh dầu, mùi thơm nồng

Cụm hoa

Hoa nhỏ, trắng hay vàng vàng xếp thành bó hay chùm ngắn ở nách lá, cánh hoa cao 7–10 mm; nhị 24-30, rời

Quả

Quả tròn, vỏ sần sùi, màu lục, khi chín màu vàng, vỏ khá dày, thịt quả màu vàng xanh, ít nước nhưng nước có vị the và rất chua

Sinh học

Cây chúc dễ trồng, sống khỏe, chịu hạn giỏi. Cây chỉ thu hoạch một năm một lần vào mùa mưa.

Mùi hương

Toàn cây có tinh dầu rất thơm. Hợp chất tạo ra mùi thơm đặc trưng là (-) – (S) -citronellal, chiếm tới 80% trong tinh dầu lá; thành phần phụ là citronellol (10%), nerol và limonene

Mùa hoa

Tháng 2 đến 12

Mùa quả

Tháng 2 đến 12

Thành Phần Hóa Học

Cây mọc tại Philippin, trong vỏ quả chứa tới 4% tinh dầu mà thành phần chủ yếu là citral 40% trong lá có 0,08% tinh dầu. Còn cây mọc ở Ấn Độ, tỷ lệ tinh dầu trong vỏ quả là 6,7% mà thành phần chủ yếu là d-citronellal .

Tính vị, tác dụng

Vị chua, đắng, cay, hơi hàn, không độc

Khái quát chung công dụng

Trị ngực bụng căng đầy, thực tích đàm trệ, đại tiện không thông (Lâm Sàng Thường Dụng Trung Dược Thủ Sách trích dẫn bởi Thầy thuốc của , ns).

Khái quát chung bộ phận dùng làm thuốc

Quả

Thời gian thu hoạch

Cây chỉ cho thu hoạch một năm một lần vào mùa mưa

Tác dụng dược lý

- Dịch quả có tác dụng chống scorbut, làm long đờm, vỏ quả có tác dụng lợi trung tiện.
- Chỉ thực và Chỉ xác đều có tác dụng cường tim, tăng huyết áp do thành phần chủ yếu là Neohesperidin nhưng không làm tăng nhịp tim (Trung Dược Học trích dẫn bởi Thầy thuốc của , nd)
- Chỉ thực còn có tác dụng tăng lưu lượng máu của động mạch vành, não và thận, nhưng máu của động mạch đùi lại giảm (Trung Dược Học trích dẫn bởi Thầy thuốc của , nd)
- Nước sắc Chỉ thực và Chỉ xác đều có tác dụng ức chế cơ trơn ruột cô lập của chuột nhắt, chuột lang và thỏ, nhưng đối với chó đã được gây rò dạ dày và ruột thì thuốc lại có tác dụng hưng phấn làm cho nhịp co bóp của ruột và dạ dày tăng (Trung Dược Học trích dẫn bởi Thầy thuốc của , nd).
- Nước sắc Chỉ thực và Chỉ xác có tác dụng hưng phấn rõ rệt đối với tử cung thỏ có thai hoặc chưa có thai, cô lập hoặc không, nhưng đối với tử cung chuột nhắt cô lập lại có tác dụng ức chế.tác dụng hưng phấn tử cung của thuốc phù hợp với kết quả điều trị chứng tử cung sa có kết quả trên lâm sàng (Trung Dược Học trích dẫn bởi Thầy thuốc của , nd)

Chế biến

Lá hái về được phơi khô dùng dần hoặc dùng tươi làm thuốc hoặc làm thực phẩm.

Vỏ cây

Vỏ cây có khi cũng dùng làm hương liệu, nó có vị đặc trưng là dịu đồng thời lại đắng và cay .

Lá cây

Lá sắc uống chữa cảm cúm .

Quả (trái)

Ở Malaixia, quả tươi dùng gội đầu và rửa các phần khác của cơ thể. Người ta cắt quả thành 2 miếng có cả vỏ và xát vào đầu. Có khi nấu cả quả với một số vỏ cây khác thay thế xà phòng. Ở Ấn Độ, quả không dùng ăn nhưng được dùng như chất diệt trùng để diệt đỉa .

Tinh dầu

Dịch quả rất chua dùng để pha vào nước chấm cho thơm nhưng nên dùng với số lượng ít bởi vì nó khó tiêu .

Bài thuốc độc vị 1

Trị đau nhức trong ngực (Hung tý thống): Chỉ thực tán bột uống với nước lần 12g, ngày 3 lần, đêm 1 lần

Bài thuốc độc vị 2

Trị bôn đồn khí thống: Chỉ thực sao, tán bột, mỗi lần uống 12g, ngày 3 lần, đêm 1 lần

Bài thuốc độc vị 3

Trị phong chẩn ngoài da: Chỉ thực tẩm giấm, sao, chườm vào

Bài thuốc độc vị 4

Trị sa trực trường do lỵ: Chỉ thực, mài trên đá cho nhẵn, rồi sao với mật ong cho vàng, chườm vào cho đến khi rút lên

Bài thuốc độc vị 5

Trị trẻ nhỏ lở đầu: Chỉ thực đốt cháy, trộn mỡ heo bôi vào

Bài thuốc độc vị 6

Trị ngực đau do thương hàn, sau khi đau bụng hàn giữa ngực bỗng nhiên đau ngột: Chỉ thực sao với cám, tán bột, mỗi lần uống 8g, ngày 2 lần

Bài thuốc độc vị 7

Trị sinh xong bụng đau: Chỉ thực sao cám, Thược dược sao rượu, mỗi thứ 8g, sắc uống hoặc tán bộtuống

Bài thuốc độc vị 8

Trị âm hộ sưng đau cứng: Chỉ thực 240g, gĩa nát, sao, gói trong bao vải, chườm lên chỗ đau, khi nguội sao chườm tiếp

Bài thuốc đa vị 1

Trị ngực đau tức, đau cứng dưới tim, đau xóc dưới sườn lên tim: Chỉ thực (lâu năm) 4 trái, Hậu phác 120g, Phỉ bạch 240g, Qua lâu 1 trái, Quế 30g, nước 5 thăng. Trước hết sắc Chỉ thực, Hậu phác, lấy nước bỏ bã, xong cho các thứ thuốc khác vào sắc, chia làm 3 lần uống

Bài thuốc đa vị 2

Trị táo bón: Chỉ thực, Tạo giáp 2 vị bằng nhau, tán bột, trộn với hồ bột làm thành viên uống

Bài thuốc đa vị 3

Trị trẻ nhỏ bị các loại trĩ kinh niên: Chỉ thực tán bột, luyện với mật ong làm viên to bằng hạt ngô đồng, mỗi lần uống 30 viên lúc đói

Bài thuốc đa vị 4

Trị trường vị tích nhiệt, bụng căng đầy, táo bón: Chỉ thực, Bạch truật, Phục linh, Thần khúc, Trạch tả, Đại hoàng mỗi thứ 12g, Hoàng liên 4g, Sinh khương 8g, Hoàng cầm 8g. Tán bột làm viên hoặc sắc uống

Bài thuốc đa vị 5

Trị khí huyết tích trệ sau khi sinh, đau bụng, đầy tức không yên: Chỉ thực 12g, Bạch thược 12g, tán bột hoặc sắc uống

Bài thuốc đa vị 6

Trị tức ngực, bụng đầy, tiêu hóa kém: Chỉ thực, Bạch truật, mỗi thứ 12g sắc uống

Bài thuốc đa vị 7

Trị đầy tức dưới tim, ăn uống không ngon, tinh thần mệt mỏi, hoặc tiêu hóa kém, đại tiện không thoải mái: Chỉ thực, Hoàng liên, mỗi thứ 20g, Hậu phác 16g, Can khương 4g, Chích cam thảo, Mạch nha, Phục linh, Bạch truật, mỗi thứ 8g, Bán hạ khúc, Nhân sâm, mỗi thứ 12g, tán bột, làm thành viên. Mỗi lần uống 2-12g, ngày 3 lần

Lưu ý khi sử dụng/kiêng kỵ/chống chỉ định

Tỳ Vị hư yếu, phụ nữ có thai, không nên dùng (Trung Dược Học). Không có khí trệ thực tà, tỳ vị hư hàn mà không có thấp và tích trệ thì cấm dùng: Sức yếu và đàn bà có thai nên thận trọng (Lâm Sàng Thường Dụng Trung Dược Thủ Sách) (Trích dẫn bởi Thầy thuốc của , nd).

THÔNG TIN CHUNG

BẢN ĐỒ VỊ TRÍ

PHÂN LOẠI KHOA HỌC

NGUỒN GỐC PHÂN BỐ VÀ SINH CẢNH

MÔ TẢ THỰC VẬT

THÀNH PHẦN DINH DƯỠNG VÀ HÓA HỌC

CÔNG DỤNG VÀ TÁC DỤNG

CÔNG DỤNG THEO BỘ PHẬN

ĐƠN THUỐC - BÀI THUỐC